BASİT YARGILAMA USULÜ
Basit Yargılama Usulü Nedir?
Basit Yargılama Usulü, Ceza Muhakemesi Kanunu kapsamında yapılan 24.10.2019 tarihli değişiklikle yürürlüğe girmiş ve 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Basit yargılama usulü Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 251. ve 252. maddelerinde düzenlenmiştir. Basit yargılama usulü, bazı suçlarda iddianamenin kabulünden sonra başvurulan mahkemenin takdirine bağlı olarak duruşma yapılmadan ve evrak üzerinden yürütülen özel bir ceza muhakemesi yöntemidir. Mahkemece iddianamenin kabulünden sonra tensip ile basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilmesi durumunda, iddianame taraflara tebliğ edilmekte, beyan ve savunmalarını on beş gün içinde yazılı olarak bildirmeleri istenilmektedir. Taraflara yapılan tebliğde duruşma yapılmaksızın hüküm verilebileceği hususu da belirtilmektedir. Beyan ve savunma için verilen sürenin sona ermesinden sonra mahkemece duruşma yapılmaksızın ve Cumhuriyet savcısının görüşü alınmaksızın, Türk Ceza Kanunun 61. maddesi dikkate alınmak suretiyle, Ceza Muhakemesi Kanunun 223. maddesinde belirtilen kararlardan birine hükmedilmektedir. Basit yargılama usulünde mahkûmiyet kararı verilmesi durumunda verilen ceza dörtte bir (1/4) oranında indirilmektedir.
Basit Yargılama Usulü Hangi Durumlarda Uygulanır?
Basit yargılama usulü, adli para cezası ve üst sınırı 2 yıl veya daha az hapis cezası gerektiren suçlarda uygulanabilir. Basit yargılama usulünün uygulanabileceği suçlar şunlardır:
∙Tehdit suçu (TCK m. 106/1)
∙Taksirle yaralama suçu (TCK m. 89/1)
∙Basit kasten yaralama suçu (TCK m. 86/2)
∙Kasten yaralamanın ihmali davranışla işlenmesi (TCK m.88/1)
∙Hakaret Suçu (TCK m. 125)
∙Güveni kötüye kullanma suçu (TCK m.155/1)
∙Basit cinsel taciz suçu (TCK m. 105/1)
∙İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu (TCK m. 117/1)
∙İbadethane ve mezarlıklara zarar verme suçu (TCK m. 153/2)
∙Konut dokunulmazlığının ihlali suçu (TCK m. 116/1,2,3)
∙Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi suçu (TCK m. 98)
∙Kişinin hatırasına hakaret suçu (TCK m. 130)
∙Bilgi vermeme (TCK m. 166)
∙Taksirli iflas suçu (TCK m. 162)
∙Genel güvenliğin tehlikeye sokulması (TCK m. 170/2)
∙Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması (TCK m. 171)
∙Karşılıksız Yararlanma (TCK m. 163)
∙Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçirilmiş eşya üzerinde tasarruf suçu (TCK m. 160)
∙Bedelsiz senedi kullanma suçu (TCK m. 156)
∙Bilişim sistemlerine girme (TCK m. 243/1,2,3)
∙Suçu ve suçluyu övme (TCK m. 215)
∙Kötü muamele (TCK m. 232)
∙Zehirli madde imal ve ticareti (TCK m. 193)
∙Usulsüz ölü gömülmesi (TCK m. 196)
∙Hayâsızca hareketler (TCK m.225)
∙Müstehcenlik suçu (TCK m. 226/1)
∙İşaret ve engel koymama (TCK m. 178)
∙Çevrenin kasten kirletilmesi (TCK m. 181)
∙Çevrenin taksirle kirletilmesi (TCK m. 182)
∙Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama (TCK m. 216/2,3)
∙Mal veya hizmet satımından kaçınma (TCK m. 240)
∙Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (TCK m. 234)
∙Fiyatları etkileme (TCK m. 237)
∙Birden çok evlilik, hileli evlenme, dinsel tören (TCK m. 230)
∙Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali (TCK m. 233)
∙Akıl hastası üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünün ihlali (TCK m. 175)
∙Açığa imzanın kötüye kullanılması (TCK m. 209)
∙Gürültüye neden olma (TCK m. 183)
∙Sağlık için tehlikeli madde temini (TCK m. 194)
∙Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (TCK m. 206)
∙Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma (TCK m. 195)
∙Trafik güvenliğini kasten tehlikeye sokma (TCK m. 179/2,3)
∙Trafik güvenliğini taksirle tehlikeye sokma (TCK m. 180)
∙Kanunlara uymamaya tahrik (TCK m. 217)
∙Kamu görevlisinin ticareti (TCK m. 259)
∙İnşaat veya yıkımla ilgili emniyet kurallarına uymama (TCK m. 176)
∙Görev sırasında din hizmetlerini kötüye kullanma (TCK m. 219)
∙Hayvanların tehlike yaratabilecek şekilde serbest bırakılması (TCK m. 177)
∙Kamu görevinin terki veya yapılmaması (TCK m. 260)
∙Suç üstlenme (TCK m. 270)
∙Başkası yerine ceza infaz kurumuna veya tutukevine girme (TCK m. 291)
∙Suçu bildirmeme (TCK m. 278)
∙Genital muayene (TCK m. 287)
∙Yalan tanıklık (TCK m. 272/1)
∙Adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs (TCK m. 288)
∙Hükümlü veya tutuklunun kaçması (TCK m. 292/1)
∙Kişilerin malları üzerinde usulsüz tasarruf (TCK m. 261)
∙Özel işaret ve kıyafetleri usulsüz kullanma (TCK m. 264)
∙Ses veya görüntülerin kayda alınması (TCK m. 286)
∙Resmen teslim olunan mala el konulması ve bozulması (TCK m. 290)
∙Muhafaza görevini kötüye kullanma (TCK m. 289)
∙Muhafızın görevini kötüye kullanması (TCK m. 295)
∙Kamu görevlisinin suçu bildirmemesi (TCK m. 279)
∙Kamu görevinin usulsüz olarak üstlenilmesi (TCK m. 262)
∙Tutuklu, hükümlü veya suç delillerini bildirmeme (TCK m. 284)
Basit Yargılama Usulünde Görevli Mahkeme
Basit yargılama usulünde Asliye Ceza Mahkemesi görevlidir. Bu usul kapsamındaki bütün suçlar asliye ceza mahkemesinin görev alanına girmektedir.
Basit Yargılama Usulünde Yaptırımların Özellikleri
Mahkeme, basit yargılama usulünün uygulandığı ceza davalarında CMK m. 223 hükümlerine göre, sanık hakkında aşağıdaki kararlardan herhangi birini verebilir:
∙Beraat kararı,
∙Ceza verilmesine yer olmadığına ilişkin karar,
∙Mahkûmiyet kararı,
∙Güvenlik tedbirlerine hükmedilmesi,
∙Davanın reddi,
∙Davanın düşmesi.
Mahkeme tarafından hüküm kurulurken TCK’nın 61. Maddesi uyarınca ceza miktarı belirlenmekte, belirlenen cezadan ise dörtte bir (1/4) oranında indirim yapılmaktadır.
Basit Yargılama Usulünün Amacı Nedir?
Basit yargılama usulünde yargılamanın daha hızlı ve basit şekilde neticelendirilmesi sağlanmaktadır. İlaveten basit yargılama usulün uygulanması ile yargılama sürecinin hızlandırılması, iş yükünün hafifletilmesi, kaynakların verimli kullanılması, nitelikli ve karmaşık suçların yargılamasına daha fazla vakit ve emek ayrılması amaçlanmaktadır.
Basit Yargılama Usulünün Şartları Nelerdir?
Basit yargılama usulü uygulanırken bir takım yasal düzenlemelerle yargılamanın şartları belirlenmiştir.
∙ Atılı suç ilk derece mahkemesinin görev alanına giren bir suç olmalıdır.
∙Hazırlanan iddianamenin kabul edilmesi gerekir.
∙Yargılama, adli para cezası ve üst sınırı 2 yıl veya daha az hapis cezası gerektiren suçlara ilişkin olmalıdır.
∙Yargılama başladıktan sonra mahkemenin basit yargılama usulüne karar vermesi gerekmektedir.
∙ Sanığın 18 yaşından büyük, akıl sağlığı yerinde, konuşma ve duyma yeteneği yerinde olması gerekmektedir.
∙Davanın basit yargılama usulüne tabi olması için suçun, basit yargılama usulü konusu olmayan başka bir suçla birlikte işlenmemiş olması gerekmektedir.
Basit Yargılama Usulünde İtiraz
Basit yargılama usulü neticesinde verilen hükümlere süresi içinde itiraz edilebilmektedir. Süresi içinde itiraz edilmeyen hüküm CMK’nın 252/1. maddesi uyarınca kesinleşmektedir.
İtiraz üzerine; hükmü veren mahkemece duruşma açılarak genel hükümlere göre yargılamaya devam olunur. Taraflar gelmese dahi duruşma yapılır ve CMK’nın 223. maddesi uyarınca yokluklarında hüküm verilebilir. Taraflara gönderilecek davetiyede yokluklarında karar verilebileceğine ilişkin ihtaratta bulunulur. Duruşmadan önce itirazdan vazgeçilmesi hâlinde duruşma yapılmaz ve itiraz edilmemiş sayılır. (CMK m. 252/2)
Mahkeme, ikinci fıkra uyarınca hüküm verirken, 251 inci madde kapsamında basit yargılama usulüne göre verdiği hükümle bağlı değildir. Ancak, itirazın sanık dışındaki kişiler tarafından yapıldığı hâllerde 251 inci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca yapılan indirim korunur. (CMK m. 252/3)
İtiraz üzerine verilen hükmün sanık lehine olması hâlinde, bu hususların itiraz etmemiş olan diğer sanıklara da uygulanma olanağı varsa bu sanıklar da itiraz etmiş gibi verilen kararlardan yararlanır. (CMK m. 252/4)
İtiraz üzerine duruşma açılarak yeniden hüküm verilmesi durumunda; bu hükümlere karşı genel hükümlere göre istinaf veya itiraz kanun yoluna başvurulabilir. İtiraz kanun yolu başvuru süresi asliye ceza mahkemesinin vermiş olduğu kararın tefhim ve tebliğinden itibaren 7 gündür.
İtiraz dilekçesi kararı veren mahkemeye verilir, kararına itiraz edilen mahkemece itirazın haklı ve yerinde olduğu kanaati getirilirse itiraz doğrultusunda karar re’sen düzeltebilir. İtiraz yerinde görülmezse, en çok 3 gün içinde itirazı incelemeye yetkili mahkemeye gönderilir.
Basit Yargılama Usulünün Derdest Davalara Etkisi:
Basit yargılama usulü, kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibariyle yargılaması devam eden bütün davalar yönünden uygulanır. Ceza yargılamalarında karar verilmiş olup da dava istinaf veya temyiz aşamalarında olsa dahi, karar basit yargılama usulünün uygulanması için bozularak dosya, yargılamayı yapan mahkemeye gönderilebilmektedir. Kesinleşmiş ceza davaları bakımından basit yargılama usulü uygulanamamaktadır.
Basit Yargılama Usulü Ne Kadar Sürer?
Basit yargılama usulünde davalar suçun niteliğine ve somut olaya göre değişkenlik göstermekle birlikte yaklaşık olarak 4-5 ay içerisinde karara bağlanmaktadır.
Av. Ahmet AVŞAR, Stj. Av. Yekta Botan TOPRAK
